Stosowanie oraz praca z substancjami chemicznymi i toksycznymi niesie ze sobą wiele zagrożeń dla zdrowia i życia. Trzeba zatem wiedzieć jakie są zasady postępowania z niebezpiecznymi substancjami, dzięki czemu uniknie się sytuacji, w których pracownik może doznać uszczerbku w postaci poparzeń, zatruć, czy trwałych uszkodzeń ciała. Chemikalia są szkodliwe nie tylko dla skóry, ale także dla oczu oraz układu oddechowego i nerwowego.

 

Jak obchodzić się z substancjami niebezpiecznymi?

W przypadku pracy lub kontaktu z chemikaliami najważniejsze jest stosowanie się do informacji zawartych na karcie charakterystyki substancji, która powinna być dołączona do pojemnika z niebezpiecznym materiałem. Składają się one zazwyczaj z pięciu części:

• Nazwy substancji
• Symboli przedstawiających w obrazowy sposób zagrożenia związane z używaniem danego materiału, czyli piktogramów plc
• Wykaz potencjalnych zagrożeń, jakie może powodować dana substancja
• Wskazówki dotyczące środków ostrożności, jakie należy podjąć podczas kontaktu z substancją
• Symbole przedstawiające osobiste wyposażenie ochronne stosowane podczas pracy, czyli niebieskie znaki nakazu

Taki zestaw informacji pozwala na bezpieczne obchodzenie się z chemikaliami lub też na znaczne ograniczenie wypadków oraz sytuacji, które mogą mieć bardzo poważne konsekwencje. Aby korzystać z substancji chemicznej, trzeba mieć świadomość o niebezpieczeństwach, które są z nią związane.

 

Jakie zagrożenia powodują substancje chemiczne

Zagrożenia stwarzane przez jakąkolwiek substancję chemiczną zależą od właściwości tej substancji. Każda substancja chemiczna różni się od pozostałych z uwagi na posiadanie innych właściwości, a zatem stwarza inne zagrożenia. Wszystkie chemikalia są poddawane odpowiedniej klasyfikacji, która pozwala na zastosowanie wymaganych środków ostrożności.

Z uwagi na klasy zagrożeń chemicznych substancje można podzielić na cztery grupy: łatwopalne, żrące, toksyczne i reaktywne. Należy pamiętać, że każda pojedyncza substancja chemiczna może jednocześnie stwarzać więcej niż jeden typ zagrożenia. Kilka chemikaliów stwarza również zagrożenia fizyczne.

Substancje łatwopalne

Jak sama nazwa wskazuje, łatwopalne substancje chemiczne mogą ulec zapaleniu w nawet z pozoru bezpiecznym środowisku. Ich opary mogą nawet powodować wybuchy po zmieszaniu z powietrzem w odpowiednich proporcjach (od 1% do ponad 50%), bez względu na to, czy jest to ciało stałe czy ciecz. Opary mogą rozprzestrzeniać się na dużym obszarze, przez co źródłem ognia może być przedmiot znajdujący się nawet kilka lub kilkanaście metrów od substancji. Należy zatem dopilnować, aby w pomieszczeniu nie znalazły się palniki, zapalniczki, gorące powierzchnie oraz przedmioty mogące powodować iskrzenie. Natomiast jeżeli substancja nie jest akurat używana, pojemnik z nią powinien pozostawać szczelnie zamknięty.

Substancje żrące

Substancje żrące mogą prowadzić do uszkodzeń skóry i tkanek, a także oczu i układu oddechowego. Skutki ich działania obejmują upośledzenie wzroku lub trwałą ślepotę, poważne oszpecenie, poważne trudności w oddychaniu, a nawet śmierć. Zwykłe środki ostrożności obejmują zapobieganie kontaktowi ze skórą, oczami i drogami oddechowymi. W przypadku pracy z substancjami żrącymi należy nosić zarówno okulary ochronne jak i osłonę całej twarzy. Powinno się chronić także ręce poprzez noszenie rękawiczek z materiałów, które są odporne na działanie substancji żrących. Po zakończonej pracy należy dokładnie umyć ręce pod bieżącą wodą.

Substancje toksyczne

Efekty działania substancji toksycznych mogą być przewlekłe lub ostre. Przewlekłe działanie obserwuje się dopiero po wielokrotnym użyciu lub po długim jednokrotnym narażeniu. Powszechnie znane chroniczne skutki obejmują raka i zaburzenia układu reprodukcyjnego. Natomiast ostre efekty pojawiają się natychmiast po ekspozycji lub w krótkim czasie - najwyżej po kilku godzinach. Dla przykładu: mała dawka alkoholu metylowego wprowadza w stan upojenia, natomiast duża ilość może powodować ślepotę. Bezpieczna praca z substancjami toksycznymi polega na pracy z małymi ilościami, w krótkim czasie i w dobrze wentylowanym pomieszczeniu.

Substancje reaktywne

Substancje reaktywne wchodzą w reakcje z innymi chemikaliami i powodują dodatkowe zagrożenia, jak samozapalanie, eksplozje czy uwalnianie toksycznych oparów. Najważniejszym środkiem zapobiegawczym w ich przypadku jest unikanie kontaktu substancji reaktywnej z materiałem, który może mieć na nią negatywne działanie. Informacje na temat reaktywności można znaleźć w karcie charakterystyki substancji chemicznej.